Sữa và các chế phẩm từ sữa là những thực phẩm thiết yếu, có nguồn dinh dưỡng cao như chất béo, protein, đường, vitamin, khoáng chất và nước. Từ đó giúp cơ thể phát triển, nâng cao khỏe mạnh và tăng khả năng phòng chống bệnh tật. Chế phẩm từ sữa rất đa dạng và được tiêu thụ trên toàn thế giới.
1. Sữa là thực phẩm gì?
Sữa là một dạng chất lỏng có màu trắng đục được tạo ra từ động vật có vú mang giống cái. Sữa được tạo ra làm nguồn dinh dưỡng khởi đầu cho các con vật trước khi chúng có thể tiêu hóa các loại thực phẩm khác. Sữa được tiết ra ban đầu còn được gọi là sữa non. Trong sữa non có chứa các kháng thể từ mẹ rất cao, gấp 10 lần so với sữa sau này để cung cấp cho con non.Do đó, sữa non giúp những con non giảm nguy cơ bị nhiễm một số bệnh.
Thành phần chính của sữa gồm protein, chất béo, đường, vitamin và khoáng chất, nước. Cụ thể:
- Protein: Đây là thành phần có lượng acid amin cân đối, có độ đồng hóa cao.
- Chất béo: Bao gồm acid béo no và acid béo không no. Trong sữa có khoảng 29% acid béo không no và khoảng 6% acid béo. Đây là dung môi giúp hòa tan và tăng khả năng hấp thu các loại vitamin tan trong dầu như vitamin A, D, E, K.
- Chất khoáng: Trong sữa có nhiều chất khoáng khác nhau như đồng, kẽm, sắt, kali, magie và selen… Đặc biệt, sữa có hàm lượng canxi cao, giúp bổ sung canxi cho cơ thể phát triển. Canxi trong sữa ở dạng kết hợp với casein, có tỷ số canxi/phospho phù hợp nên dễ hấp thu.
- Các loại vitamun: Sữa chứa rất nhiều loại vitamin như vitamin B (vitamin B1, B3, B5, B6 và B9…), vitamin D, vitamin E và vitamin K. Đặc biệt sữa có hàm lượng vitamin A, vitamin B2 và vitamin B12 cao.
Tuy nhiên không phải ai cũng cần tất cả các thành phần chất và hàm lượng như sữa tự nhiên. Do đó mà cần có các chế phẩm từ sữa qua quá trình phân tích và điều chế tạo ra sản phẩm phù hợp cho người dùng hơn và giúp thay đổi khẩu vị để tiêu hóa tốt hơn.
2. Chế phẩm từ sữa là gì?
Chế phẩm từ sữa hay các sản phẩm từ sữa là các loại thực phẩm được chế biến hoặc thu được từ sữa hoặc sản phẩm có chứa sữa của các loài động vật có vú. Chế phẩm sữa chủ yếu được sản xuất từ sữa của các loài động vật có vú như bò (bò sữa cho sữa bò), dê (sữa dê), cừu( sữa cừu)… và hiếm hơn là sữa của người (sữa mẹ, sữa non).
3. Chế phẩm từ sữa gồm những gì?
Các sản phẩm từ sữa bao gồm nhiều dạng khác nhau, phổ biến như sữa chua, phô mai, bơ sữa, kem…
- Sữa chua: Người ta sản xuất bằng cách lên men sữa với vi khuẩn ưa nhiệt, chủ yếu là Lactococcus lactis và một số loại vi khuẩn, nấm men khác. Các dạng sữa chua chủ yếu là sữa chua lỏng, sữa chua đông vón (phổ biến), và kem sữa chua.Sữa chua cũng là chế phẩm từ sữa cho nên trong sữa chua có đầy đủ thành phần các chất dinh dưỡng của sữa. Ngoài ra có 1 số điểm khác biệt sau:
- Hàm lượng lactose: Trong sữa chua, hàm đường lactose được lên men chuyển thành acid lactic. Cho nên hàm lượng đường này rất thấp giúp cơ thể dễ hấp thu hơn, thích hợp cho người không dung nạp được lactose.
- Chứa nhiều lợi khuẩn: Khi sử dụng sữa chua có thể cung cấp một lượng lớn các vi khuẩn có lợi giúp cân bằng hệ vi khuẩn đường ruột, bảo vệ hệ tiêu hóa, tăng khả năng hấp thu các chất dinh dưỡng
- Phô mai: Sản phẩm này được sản xuất và chế biến bằng cách làm đông tụ sữa, tách khỏi váng sữa và để chín. Trong phô mai thường có vi khuẩn và đôi khi cũng có một số loại nấm mốc. Bởi cũng là một chế phẩm từ sữa nên cũng có tất cả thành phần của sữa và có thêm một số đặc điểm khác biệt sau:
- Đậm độ dinh dưỡng cao: Có đủ dinh dưỡng như sữa nhưng ở đậm độ cao hơn. Protein có trong phô mai đã được thủy phân một phần, từ đó giúp cơ thể hấp thu dễ dàng hơn.
- Hàm lượng thấp đường lactose: Phô mai có rất ít đường lactose. Nó thích hợp để sử dụng cho người không dung nạp đường lactose.
- Hàm lượng canxi cao: Hàm lượng canxi có trong phô mai cao gấp khoảng 3-6 lần sữa và sữa chua. Vì vậy, phô mai là sản phẩm nên được dùng để bổ sung canxi ở phụ nữ mang thai, người thiếu hụt canxi, ngăn ngừa tình trạng loãng xương ở người cao tuổi, …
- Bơ sữa: chủ yếu là chất béo được tách từ sữa, được tạo ra từ kem trộn, bơ là thực phẩm thông dụng. Thành phần của bơ sữa chứa chủ yếu chất béo và đường. Nếu sử dụng thường xuyên có nguy cơ gây béo phì và mắc bệnh tiểu đường.
Kết luận
Nhìn chung các chế phẩm từ sữa có lợi cho sức khỏe con người, và được sử dụng rộng rãi trong cộng đồng, giúp nâng cao sức khỏe, bổ sung canxi,… Tuy nhiên, chúng ta cũng nên tham khảo hàm lượng cho phù hợp với từng đối tượng người sử dụng để mang lại hiệu quả nâng cao sức khỏe tối ưu nhất, tránh tình trạng rối loạn dung nạp, béo phì hoặc đái tháo đường…
